EN ISO 105-D01 Tekstiller - Renk Haslığı Testleri - Bölüm D01: Perkloroetilen Çözücü Kullanılarak Kuru Temizlemeye Karşı Renk Haslığı

Temeli bir Avrupa standardı olan ve sonrasında Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) tarafından yayınlanan “EN ISO 105-D01 Tekstiller - Renk haslığı testleri - Bölüm D01: Perkloroetilen çözücü kullanılarak kuru temizlemeye karşı renk haslığı” standardında, her türlü tekstilin renginin perkloroetilen çözücüsü kullanılarak kuru temizlemeye karşı direncini belirlemek için bir yöntem açıklanmaktadır. Bu yöntem, tekstil yüzeylerinin dayanıklılığının değerlendirilmesi için uygun değildir ve kuru temizleyicinin kullandığı leke ve leke çıkarma prosedürlerine karşı renklerin direncini değerlendirmek için kullanılması amaçlanmamıştır.

Bu test sadece kuru temizlemeye karşı renk haslığını kapsar. Ticari kuru temizleme uygulaması normalde su lekesi, çözücü lekesi ve buharlı presleme gibi diğer işlemleri içerir ve bir tekstilin kuru temizlemeye tam tepkisi değerlendirilecekse, diğer standart test yöntemler kullanılmalıdır.

Kuru temizleme çözücüsünde emilen suyun varlığı veya kuru temizleme çözücüsünde deterjan ve suyun varlığı, bazı malzemelerin renk haslığı özelliklerini değiştirdiği bilinmektedir. Bu test, test edilen malzemenin su içermeyen kaplar içinde, sadece çözücü kullanılarak kuru halde değerlendirilmesini gerektirir.

Kuru temizlemeye dayanıklılık, bu standartta daha fazla niteleme olmaksızın, perkloroetilende kuru temizlemeye dayanıklılık anlamına gelir. Ancak, gerekirse, tekstil temizliğinde kullanılan diğer çözücüler kullanılabilir.

Prensip olarak, pamuklu kumaştan bir torbada belirtilen bitişik kumaş veya kumaşlarla temas halinde olan tekstilin bir örneği, aşınmayan çelik disklerle birlikte perkloroetilende çalkalanır, ardından sıkılır veya santrifüj edilir ve sıcak havada kurutulur. Örneğin rengindeki değişim ve bitişik kumaş veya kumaşların lekelenmesi, orijinal örneğe göre gri ölçeklerle veya enstrümantal olarak değerlendirilir.

Perkloroetilen ve diğer çözücüler insan sağlığına zararlı olabilir. Bu nedenle çözücülerin güvenli kullanımı için yönergeleri takip etmek önemlidir. Testlerin iyi havalandırılan bir alanda yapılması ve çözücü kaplarının sadece bir duman dolabı veya davlumbazın sınırları içinde açılması önerilir. Ayrıca koruyucu eldiven ve gözlük takılması ve çözücülerle cilt temasından ve çözücü dumanlarının solunmasından kaçınılması önerilir. Çözücülerin güvenli bir şekilde atılması için yönergeler titizlikle takip edilmelidir.

Bu testlerde kullanılan ekipman şunları içerir:

• Uygun mekanik cihaz, bir su banyosundan oluşur ve 75 mm artı/eksi 5 mm çapında ve 125 mm artı/eksi 10 mm yüksekliğinde, 550 ml artı/eksi 50 ml kapasiteli, kapların tabanı şaftın merkezinden 45 mm artı/eksi 10 mm uzaklıkta olan paslanmaz çelik kapları radyal olarak destekleyen dönen bir şaft içerir. Kaplar çözücüye dayanıklı contalar kullanılarak kapatılmalıdır. Şaft/kap düzeneği 40 artı/eksi 2 dak⁻¹ frekansında döndürülür. Su banyosunun sıcaklığı, test çözücüsünü 30 derece artı/eksi 2 derecede tutmak için termostatik olarak kontrol edilir. Bu cihaz ile elde edilen sonuçlarla aynı sonuçların gösterilebilmesi koşuluyla, testler için başka mekanik cihazlar kullanılabilir.
• Testlerde ayrıca çözücü buharını hapsedecek ve dolayısıyla insan sağlığını koruyacak yeterli özelliklere sahip duman dolabı veya davlumbaz kullanılır. Bir de renk ve lekelenmedeki değişimi değerlendirmek için, ISO 105-A04 ve ISO 105-A05 standartlarına uygun spektrofotometre veya kolorimetre kullanılır.

Test edilecek tekstil kumaş ise, aşağıdaki prosedür izlenir. 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm’lik bir numune, yine 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm ölçülerinde olan çok elyaflı bitişik kumaşın bir parçasına, çok elyaflı bitişik kumaş numunenin ön yüzüne gelecek şekilde, daha kısa kenarlardan biri boyunca dikerek takılır. 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm’lik bir numune, yine 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm ölçülerinde olan iki tek elyaflı bitişik kumaş arasına, daha kısa kenarlardan biri boyunca dikerek takılır.

İplik kumaş, kumaş haline getirilebilir ve yukarıda açıklanan şekilde test edilebilir. İplik veya gevşek elyaf test edilecekse, bitişik kumaşların birleşik kütlesinin yaklaşık yarısına eşit bir iplik veya gevşek elyaf kütlesi alınır ve aşağıda açıklandığı şekilde yerleştirilir. Çok elyaflı bitişik kumaşın 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm’lik bir parçası ile boyanamayan kumaşın 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm’lik bir parçası arasına yerleştirilir ve bunlar dört kenar boyunca dikilir (ISO 105-A01). Belirtilen iki tek elyaflı kumaşın her birinin 100 mm artı/eksi 2 mm x 40 mm artı/eksi 2 mm’lik bir parçası arasına yerleştirilir ve dört kenar boyunca dikilir.

Test yapılırken su banyosunun 30 derece artı/eksi 2 derece çalışma sıcaklığına ulaşması sağlanarak mekanik cihazı hazırlanır. Boyanmamış pamuklu dimi kumaş kullanarak, bu kumaşın iki karesini üç kenarına dikerek 100 mm × 100 mm iç ölçülerine sahip bir torba hazırlanır. Kompozit numune ve 12 çelik diski torbanın içine yerleştirilir. Torba uygun herhangi bir yolla kapatılır. Çelik kaplar mekanik cihazdan çıkarılır. Her kabın iç kısmı, kapağı ve sızdırmazlık contası dahil, kuru olmalıdır. Bu, her kabın bileşenlerini kuru bir pamuklu bezle silerek yapılmalıdır. Kompozit numuneyi ve çelik diskleri içeren torba kaba yerleştirilir.

Duman dolabı veya davlumbazın sınırları içerisinde, her çelik kaba 30 derece artı/eksi 2 derecede 200 ml perkloroetilen çözücü eklenir. Başka bir çözücü kullanılıyorsa, bu test raporunda belirtilmelidir. Kap kapatılır ve mekanik cihaza yerleştirilir. Tüm kaplar mekanik cihaza yerleştirildikten sonra rotasyona başlanır. Kompozit numune mekanik cihazda 30 derece artı/eksi 2 derecede 30 dakika boyunca işlenir. Duman dolabı veya davlumbazın sınırları içerisinde, torba kaptan çıkarılır, kompozit numune çıkarılır, beyaz emici kağıt veya bez arasına yerleştirilir ve fazla çözücüyü çıkarmak için sıkılır veya santrifüjlenir. Kompozit numune sadece dikiş hattına temas edecek şekilde açılır. Numune 60 derece artı/eksi 5 derece sıcaklıkta duman dolabında veya davlumbazda havaya asarak kurutulur.

Renk değişimi ve bitişik kumaşın lekelenmesi, sırasıyla orijinal örneğe ve bitişik kumaşa göre değerlendirilir. Renk değişimini değerlendirmek için gri skala, lekelenmeyi değerlendirmek için gri skala kullanılır.

Yıllardır çok geniş bir yelpazede gerçekleştirdiği test, ölçüm, analiz ve değerlendirme çalışmaları ile her sektörden işletmelere destek olmaya çalışan kuruluşumuz, bilim ve teknoloji alanında dünyada yaşanan gelişmeleri yakından takip eden ve sürekli kendini geliştiren güçlü bir çalışan kadrosuna sahiptir. Bu çerçevede işletmelere “EN ISO 105-D01 Tekstiller - Renk haslığı testleri - Bölüm D01: Perkloroetilen çözücü kullanılarak kuru temizlemeye karşı renk haslığı” standardına uygun test hizmetleri de verilmektedir.