EN ISO 2060 Tekstil - Paketlerden İplik - Çile Yöntemi ile Doğrusal Yoğunluğun (Birim Uzunluk Başına Kütle) Belirlenmesi

Temeli bir Avrupa standardı olan ve sonrasında Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) tarafından yayınlanan “EN ISO 2060 Tekstil - Paketlerden iplik - Çile yöntemi ile doğrusal yoğunluğun (birim uzunluk başına kütle) belirlenmesi” standardında, ayrı bir uluslararası standardın konusu olabilecek iplikler hariç, paketleme formundaki tüm iplik tiplerinin doğrusal yoğunluğunun belirlenmesine yönelik bir yöntem açıklanmaktadır.

Bu standart, farklı şartlandırma ve hazırlama yöntemlerine dayanan yedi isteğe bağlı prosedür içerir. Farklı prosedürler aynı değerleri vermediğinden, kullanılan prosedürün test sonuçları ile ilgilenen tüm taraflarca kabul edilmesi esastır.

Bu yöntem sadece iplik birim uzunluğu başına kütlenin belirlenmesi için tasarlanmış olsa da bu belirlemenin mukavemet testleri ve ticari kütle testleri ile birleştirilmesi sıklıkla tercih edilir. Böyle bir durumda, belirtilenlerden farklı çile uzunlukları kullanılırsa, kullanılan uzunluk ve buna dayalı özel düzeltmeler, ilgili taraflar arasında yapılacak anlaşmaya tabidir.

Bu yöntem şunlara uygulanabilir:

• Tek iplikler (eğrilmiş, monofilament veya multiflament)
• Katlanmış (katlanmış) iplikler
• Kablolu iplikler

Bu standardın amaçları doğrultusunda şu terimler ve tanımlar geçerlidir:

• Doğrusal yoğunluk: Bir ipliğin birim uzunluğu başına kütlesidir.
• Ticari nem geri kazanımı: Fırın kurusu kütle ile doğrusal yoğunluğu veya herhangi bir özel tekstil malzemesinin bir sevkiyatının veya partisinin (gönderisinin) ticari veya yasal kütlesini hesaplamak için kullanılacak nem geri kazanımı olarak resmen kabul edilen keyfi değerdir.
• Ticari indirim: Herhangi bir tekstil malzemesinin sevkiyatının veya teslimatının doğrusal yoğunluğunu veya ticari veya yasal kütlesini hesaplarken fırında kurutulmuş kütle ile birlikte kullanılmak üzere resmen kabul edilen, ticari nem geri kazanımına artı apre için onaylı bir indirime eşdeğer keyfi değeri ifade eder.
• Test için nem dengesi: Bir tekstil malzemesi, ortam atmosferiyle su alışverişi yapmadığında, bu atmosferle nem dengesindedir. Test değişmeyen bir atmosferde gerçekleştirildiği sürece kütlesi sabit kalır. Test amaçları için nem dengesi, nispeten düşük bir nem içeriğinden başlayarak emilimle sağlanır. Test için nem dengesi, bir numunenin veya örneğin nem alımından kaynaklanan kütle artış hızının, test edilen malzeme için öngörülen oranı aşmadığı durumda sağlanmış sayılır.
• Nemsiz kütle:
  • Malzemenin 105 derece artı/eksi 3 derece sıcaklıkta kuru havada kurutulmasıyla elde edilen numunenin sabit kütlesidir.
  • Nem içeriğinin bağımsız olarak belirlenmesiyle hesaplanan kuru madde miktarıdır. Örneğin karışmayan bir çözücüyle damıtma veya Karl Fischer reaktifiyle titrasyon.
• Fırın kurusu kütle: Sıcaklık ve nem koşulları altında fırında kurutularak elde edilen numunenin sabit kütlesidir. En sık kullanılan koşullar, 105 derece artı/eksi 3 derece sıcaklık ve 20 derecede yüzde 65 bağıl neme sahip hava beslemesidir. Bu koşullar altında numuneler nemsiz olmayacaktır.
• İplik paketi: Kullanım, taşıma, depolama veya nakliye için uygun formdaki iplik uzunluklarıdır. Paketler, top, çile veya kek gibi desteksiz veya bobin, kops, koni, masura, makara, tüp veya levent gibi destekli olabilir.
• Test çilesi, numaralandırma çilesi: Belirtilen iplik uzunluğuna sahip ve bu standartta doğrusal yoğunluğun veya kopma yükünün veya her ikisinin belirlenmesi için kullanılan küçük çiledir.

Prensip olarak doğrusal yoğunluk, uygun numunelerin uzunluk ve kütlelerinden hesaplanır. Uygun uzunluktaki numuneler, çile formunda uygun ön şartlandırmadan sonra yeterli şekilde şartlandırılmış numunelerden, belirtilen koşullar altında iplik numaralandırması için test çileleri sarılarak hazırlanır. Uygulamada, çilelerin kütlesi, bu standartta ifade edildiği gibi çeşitli koşullar altında belirlenir. Karşılıklı mutabakata varılması halinde, bu standartta verilen şu seçeneklerden herhangi biri kullanılabilir.

• Yıkanmamış iplik için:
  • Seçenek 1: Test için standart atmosferle dengede olan şartlandırılmış ipliğin kütlesi
  • Seçenek 2: Fırında kurutulmuş ipliğin kütlesi
  • Seçenek 3: Fırında kurutulmuş ipliğin kütlesi artı ticari nem geri kazanımı
• Yıkanmış iplik için:
  • Seçenek 4: Test için standart atmosferle dengede olan yıkanmış ipliğin kütlesi
  • Seçenek 5: Fırında kurutulmuş ipliğin kütlesi
  • Seçenek 6: Fırında kurutulmuş ipliğin kütlesi artı ticari nem geri kazanımı
  • Seçenek 7: Fırında kurutulmuş ipliğin kütlesi artı ticari nem geri kazanımı

Ön şartlandırma, şartlandırma ve test atmosferleri ISO 139 standardında belirtildiği gibi olmalıdır. 20 derece ve yüzde 65 bağıl nemdeki havanın su buharı basıncı 1515 Pa’dır ve 47 derece artı/eksi 3 dereceye ısıtıldığında yüzde 12,3 ila yüzde 16,7 bağıl nem içeren bir atmosfer oluşur. Maksimum 22 derece ve yüzde 67 bağıl nemdeki havanın su buharı basıncı 1770 Pa’dır ve bu da 44 derece ila 50 dereceye ısıtıldığında yüzde 14,3 ila yüzde 19,4 aralığında nem oluşur. Standart ön şartlandırma atmosferinden herhangi bir sapma, ilgili taraflarca kararlaştırılmalı ve kullanılan sıcaklık ve nem, test raporunda belirtilmelidir.

Numune alma, şu yöntemlerden biriyle yapılmalıdır:

• Malzeme şartnamesinde verilen talimatlara uygun olarak
• Malzeme şartnamesinde numune alma talimatları yer almıyorsa, ISO tarafından tekstil ürünleri için onaylanmış prosedürlere uygun olarak
• Standart ekinde verilen yönteme uygun olarak (Ek B).

Toplu numune, test edilecek partiyi (gönderiyi) temsil edecek şekilde alınmalıdır.

Her laboratuvar numune paketinden bir laboratuvar numune yumağı sarılmalıdır. Yumaklar, gerekli tüm testler için iplik sağlayacak kadar uzun olmalıdır. Yumakları sararken, normal kullanım yöntemi buysa iplik paketin ucundan alınmalıdır, aksi takdirde iplik paketin yan tarafından alınmalıdır. Paketin başında ve sonunda bulunan birkaç metrelik iplikler, hasarlı kısımları önlemek için atılmalıdır.

Laboratuvar numune çilelerinin ön şartlandırma ve şartlandırması, bu standarda uygun gerçekleştirilmelidir. Laboratuvar, numune çilelerini, ön şartlandırma için belirtilen atmosferde en az 4 saat boyunca serbestçe hareket eden havaya maruz bırakarak ön şartlandırmalıdır. Ön şartlandırma sırasında numuneler fırında kurutulmamalıdır.

Laboratuvar numune çileleri ön koşullandırdıktan sonra, 24 saat boyunca veya en az 30 dakikalık ardışık maruziyetlerde kütlede yüzde 0,1’den fazla ilerleyici bir değişiklik olmayana kadar test için uygun standart atmosfere maruz bırakarak test için nem dengesine getirilmelidir.

Yıllardır çok geniş bir yelpazede gerçekleştirdiği test, ölçüm, analiz ve değerlendirme çalışmaları ile her sektörden işletmelere destek olmaya çalışan kuruluşumuz, bilim ve teknoloji alanında dünyada yaşanan gelişmeleri yakından takip eden ve sürekli kendini geliştiren güçlü bir çalışan kadrosuna sahiptir. Bu çerçevede işletmelere “EN ISO 2060 Tekstil - Paketlerden iplik - Çile yöntemi ile doğrusal yoğunluğun (birim uzunluk başına kütle) belirlenmesi” standardına uygun test hizmetleri de verilmektedir.